แต่สภาพปัจจุบันที่ผู้คนคล้ายจะลืมเลือนพื้นที่ตรงนี้ไป ทั้งที่อยู่แค่อีกฟากหนึ่งของแม่น้ำเจ้าพระยา ทำให้ ศูนย์ออกแบบและพัฒนาเมือง หรือ UddC เล็งเห็นถึงความสำคัญของพื้นที่ที่กำลังเผชิญกับปัญหาสังคมเมืองกัดกร่อนชีวิตผู้คนนี้ จึงร่วมกับ องค์กรสถาปนิกสยาม ลงพื้นที่เพื่อทำ “แผนที่มรดกวัฒนธรรม” โดยมีจุดประสงค์เพื่อฟื้นฟูประวัติศาสตร์ของย่านให้คนรุ่นใหม่กลับมาสนใจพื้นที่ของตัวเองอีกครั้งหนึ่ง

          ผศ.ดร.นิรมล กุลศรีสมบัติ อาจารย์คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ ภาควิชาการวางแผนภาคและเมือง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย หรืออาจารย์แดง ผู้บุกเบิกโครงการสร้างแผนที่มรดกเล่าให้ฟังว่า การทำแผนที่มรดกนั้นต้องขอความร่วมมือจากชุมชน ต้องดึงให้คนในชุมชนเข้ามาแสดงความคิดเห็นด้วย เพราะคำว่า “มรดก” ขึ้นอยู่กับว่าใครเป็นคนกำหนดคุณค่า คุณค่าของคนในชุมชนที่เห็นว่าสิ่งนี้มีคุณค่าและเป็นมรดกได้ก็แบบหนึ่ง ส่วนของกรมศิลป์ก็อาจจะเป็นอีกแบบหนึ่ง มันไม่เหมือนกัน

          “เราเห็นว่าบางจุดที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์จนได้รับการดูแลแล้วก็ไม่ต้องไปยุ่งกับมัน เช่น เจดีย์วัดประยูร สวยแล้ว ใครก็อยากดู แต่พวกมรดกที่เยินๆ แล้วจะสูญหายล่ะ เพราะเราเห็นว่าคนที่ชอบพูดว่าเด็กสมัยนี้ไม่สนใจประวัติศาสตร์ ไม่เห็นรากเหง้าตัวเอง แต่สภาพรากเหง้าทรุดโทรมยับเยินขนาดนี้ ยังไงเด็กก็มองไม่เห็นหรอก เลยเกิดความคิดว่าจะเลือกบางพื้นที่ขึ้นมาทำการออกแบบและปรับปรุง แล้วให้นิสิตร่วมมือกับชาวบ้านเข้ามาจัดการออกแบบ” อาจารย์แดงกล่าว

           การทำงานของโครงการเร่ิมต้นด้วยการร่วมมือของชุมชนกับกลุ่มจาก UddC ที่รวบรวมข้อมูลจากชาวบ้านให้ช่วยชี้จุดที่เห็นว่าเป็นปัญหา ขณะที่อาจารย์แดงคอยประสานกับกลุ่มประธานชุมชนจัดการระดมทุนผ่านการจัดผ้าป่าชุมชนที่วัดประยูรร่วมกับทุนขององค์กรสถาปนิกสยาม โดยได้รับความร่วมมือจากชุมชนรอบๆ อย่างชุมชนกุฎีจีนบริเวณโบสถ์ซางตาครู้ส และชุดชนวัดประยูรกับชุมชนวัดกัลยาณ์ ที่เป็นคนระบุโจทย์ให้กับทาง UddC ว่าอยากให้พื้นที่ที่คนในชุมชนเห็นว่ามีคุณค่ากลับมาสวยงามอีกครั้งหนึ่งด้วย

          “ถ้าถามว่าทำไมชุมชนต้องมีส่วนร่วม เพราะว่าเราไม่มีอำนาจ ไม่มีเงิน ไม่มีอะไรเลย เราก็ต้องใช้คนพวกนี้ช่วย เพราะว่า กทม. หรือที่ผู้ว่าฯทุกคนเคยบอกว่ารับฟังเสียงคนชั้นล่าง เป็นแค่นโยบาย เป็นแค่ประโยค แต่ว่าความเป็นจริงถ้าให้ลองไปขอเงิน ไม่มีหรอก ถึงต้องระดมทุนด้วยผ้าป่าเพราะว่าเสนอไปก็ไม่มีช่องทางที่จะเอาเงินตรงนี้มาได้ แล้วก็มีนักวิชาการมาช่วยออกแบบอย่างถูกต้องตามหลักการทุกอย่าง” อาจารย์แดงว่า

          ปัญหาข้อนี้ได้รับการสนับสนุนจากกลุ่มผู้นำชุมชนด้วยเช่นกัน นายวรชัย พิลาสรมย์ รองประธานสภาวัฒนธรรมเขตธนบุรี และหนึ่งในชาวชุมชนวัดกัลยาณ์ บอกว่า “ปัญหาชุมชนเรื้อรังเพราะระบบราชการเป็นระบบบริหารแบบบนลงล่าง ฉะนั้นอาจจะไม่ตอบโจทย์คนระดับล่าง อย่างสมมติเราบอกว่าให้ติดเสาไฟฟ้า แต่เขาดันเอาต้นไม้มาปลูก บอกให้ซื้อถังขยะ แต่ดันไปซื้อที่ทำน้ำแข็งตักกระดาษ มันไม่ตอบโจทย์เพราะเขาใช้งบประมาณเป็นตัวตั้งในการบริหารจัดการ

        ผลสะท้อนเรื้อรังมาตั้งแต่อดีตก็คือคุณภาพชีวิตคนรากหญ้าไม่สมบูรณ์สักที สิ่งแวดล้อมก็ยังไม่ได้รับการเปลี่ยนแปลงเท่าที่ควร จริงอยู่ว่าชุมชนจะต้องเป็นคนเปลี่ยนสิ่งแวดล้อมเอง แต่ในเมื่อกระบวนการของรัฐมีการสนับสนุนมีการส่งเสริม มันก็ควรที่จะเอาข้างล่างขึ้นไปหาข้างบนด้วย”